Türk İşaret Dili’nin Yapısal Derinliği: Dil mi, Kod mu?

Türk İşaret Dili (TİD) hakkında konuşurken sıkça şu soruyla karşılaşırız: Gerçek bir dil mi, yoksa yalnızca seslerin görsel karşılığı olan bir iletişim kodu mu? Bu soru sadece teknik bir tartışma değil, aynı zamanda sağır kültürü ve erişilebilir bir toplum inşa etme çabası açısından da oldukça önemli.

TİD: Kod Değil, Yapısal Bir Dil

TİD, yalnızca ellerle yapılan jestlerden oluşmaz. Kendi grameri, sözdizimi ve anlatım biçimleri olan tam teşekküllü bir dildir. Örneğin, Türkçede “Ben bugün dışarı çıkacağım” cümlesi TİD’de farklı bir dizilim ve mimik yapısıyla aktarılır. Bu durum, temel işaret dili eğitimi alan bireylerin bile hızlıca fark edebileceği bir farklılıktır.

Üstelik TİD, yüz ifadeleri ve beden diliyle zenginleşen, çok katmanlı bir anlatım imkanı sunar. Bu özellikleriyle, yalnızca bir “iletişim aracı” değil, bir kimlik ifadesidir.

7 Haziran 2005: TİD’nin Resmileşen Yolculuğu

TİD’nin Türkiye’deki resmi serüveni 7 Haziran 2005’te çıkan Engelliler Hakkında Kanun ile başlamıştır. Bu tarih, erişilebilirliğin yasal zemine kavuştuğu ve sağır bireyler için bir dönüm noktası niteliği taşıyan önemli bir gündür.

Ancak yasayla birlikte gelmeyen bazı şeyler de vardır: toplumsal farkındalık, dilin tanınması ve yaygınlaşması gibi. İşte bu noktada İşarethane gibi platformların katkısı devreye girer. Sadece eğitim vermekle kalmayan, aynı zamanda TİD’nin bir kültür ve kimlik meselesi olduğunu anlatan bir misyon üstlenir.

TİD’de Bölgesel Renkler

TİD’nin farklı şehirlerde farklı işaret biçimleriyle kullanıldığı da bilinen bir gerçektir. Aynı kelimenin İstanbul’da başka, Diyarbakır’da başka şekilde işaretlenmesi mümkün. Bu çeşitlilik, dilin zenginliğinin bir göstergesi olduğu kadar, erişebilirlik açısından da eğitmenlerin dikkat etmesi gereken bir noktadır.

Bu yüzden temel işaret dili eğitiminde genellikle standart formlar üzerinden gidilse de, bölgesel farkların anlaşılması ve aktarılması, dilin daha kapsayıcı hale gelmesine katkı sağlar.

TİD: Kültür, Kimlik ve Anlatım

TİD, sağır bireylerin kültürel aidiyetinin bir parçasıdır. Konuşma diliyle düşünmek farklı, işaret diliyle düşünmek bambaşkadır. Bu nedenle TİD, sadece “duymayanların dili” değil, aynı zamanda onların dünyaya bakış biçimidir.

Tam da bu yüzden İşarethane’de verilen eğitimlerde yalnızca dil bilgisi öğretilmez; sağır bireylerle empati kurabilme, onların kültürel değerlerine saygı duyma becerileri de kazandırılır. Bu yaklaşım, erişilebilirliğin sadece fiziksel değil, aynı zamanda iletişimsel ve kültürel bir boyutu olduğunu da gösterir.

Sonuç olarak:

TİD, basit bir görsel kod sistemi değil; yaşayan, gelişen ve toplumun erişilebilirlik alanındaki dönüşümüne katkı sağlayan bir dildir. Onu öğrenmek, sadece el hareketlerini değil; bir dünyayı, bir kültürü, bir sesi anlamak demektir.