İşitme Engelli Bireylerle İletişim Kurmanın Temel İlkeleri | İşarethane

İletişim Herkesin Hakkıdır

İletişim, insan yaşamının temel taşlarından biridir.
Ancak herkesin duyabildiği, konuşabildiği veya ifade edebildiği bir dünyada yaşamıyoruz.
İşitme engelli bireyler, çoğu zaman sadece “duyamadıkları” için değil, çevresindekiler “nasıl iletişim kuracağını bilmediği” için de iletişim bariyerleriyle karşılaşırlar.

Bu yazıda, işitme engelli bireylerle iletişim kurarken dikkat edilmesi gereken temel ilkeleri,
hem insani hem profesyonel açıdan ele alacağız.
Amaç; yanlış anlaşılmaların önüne geçmek, iletişimde eşitliği sağlamak ve toplumda farkındalığı artırmak.

💬 “İşitme engellilik bir engel değil, farklı bir iletişim biçimidir.”

Göz Teması: İletişimin İlk Adımı

İşitme engelli bireylerle iletişime geçerken göz teması kurmak çok önemlidir.
Kişinin dikkatini çekmeden konuşmaya başlamak, iletişimi zorlaştırabilir.

Doğru Yaklaşım:

• Konuşmaya başlamadan önce kişinin görüş alanına girin.
• Mümkünse göz hizasında durun.
• Selam verirken gülümsemek, pozitif bir iletişim ortamı oluşturur.

👁️ Unutmayın: İşitme engelli birey için “duymak”, sizi görmekle başlar.

Yüz ve Dudak Hareketleri Net Olmalı

İşitme engelli bireylerin büyük bir kısmı dudak okuma yöntemini kullanır.
Bu nedenle:

• Konuşurken yüzünüz karşıya dönük olmalı.
• Ellerinizi, mikrofonu veya başka nesneleri ağzınızın önüne koymayın.
• Çok hızlı konuşmaktan veya kelimeleri yutarak telaffuz etmekten kaçının.

Yaygın hata:
Ses tonunu yükseltmek işe yaramaz. Çünkü sorun “duymak” değil, “anlamaktır.”
Sakin, doğal ve açık bir telaffuz her zaman daha etkilidir.

İşaret Dili Bilmek Fark Yaratır

Türkiye’de yaklaşık 3 milyon kişi işitme engelli ya da işitme kaybı yaşamaktadır.
Ancak ne yazık ki toplumun büyük kısmı Türk İşaret Dili (TİD) hakkında yeterli bilgiye sahip değildir.

İşaret Dili Neden Önemli?

• Karşılıklı anlayışı kolaylaştırır.
• Güven ve samimiyet duygusu oluşturur.
• “Engel” kavramını ortadan kaldırır; iletişimi eşit hale getirir.

Eğer siz de temel düzeyde işaret dili öğrenmek isterseniz:
Üniversite Onaylı İşaret Dili Sertifikası Nasıl Alınır?
yazımızda eğitim süreci ve resmi geçerlilik hakkında detayları bulabilirsiniz.

🤝 Birkaç temel işaret bilmek bile bir kapıyı açabilir.

Teknolojiyi İletişim Köprüsü Olarak Kullanın

Günümüzde iletişim sadece yüz yüze değil, dijital ortamda da gerçekleşiyor.
İşitme engelli bireylerle iletişimi kolaylaştırmak için birçok uygulama ve araç mevcut:

• Transkripsiyon uygulamaları: Konuşmayı metne çevirir.
• Canlı altyazı araçları: Görüntülü görüşmelerde konuşmaları anlık olarak yazıya döker.
• Mesajlaşma uygulamaları: Duyusal bariyerleri ortadan kaldırır.

💡 Özellikle eğitim kurumları, online ders platformları ve kamu hizmetlerinde bu teknolojilerin kullanımı erişilebilirliği büyük ölçüde artırır.

Empati: En Güçlü Dil

İletişimin temeli empatidir.
Karşınızdaki bireyin yaşam deneyimini anlamaya çalışmak, iletişimi doğal biçimde geliştirir.

Empatik İletişim İçin Öneriler:

• Karşınızdakinin anlayıp anlamadığından emin olun.
• Yanlış anlamaları sabırla düzeltin.
• Gerektiğinde kalem-kağıt veya telefon notlarını kullanın.
• İletişim sürecinde sabırlı olun, acele etmeyin.

💬 “İşitme engelli bireylerle konuşurken yavaşlamanız gerekmez; sadece anlamaya çalışmanız yeterlidir.”

Beden Dili Her Şeydir

Beden dili, işaret dilinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Mimikler, jestler ve duruş, iletişimin anlamını güçlendirir.

Etkili Beden Dili Kullanımı:

• Gülümsemek, onaylamak, başla jest yapmak iletişimi destekler.
• Kaş çatmak, kolları kavuşturmak veya uzaklaşmak olumsuz algılanabilir.
• Duygularınızı doğal bir biçimde yansıtın.

🎯 Unutmayın:
İşitme engelli birey, söyledikleriniz kadar bedeninizin anlattıklarını da “duyar”.

Toplumsal Düzeyde Erişilebilirlik Bilinci

İletişim sadece bireysel bir beceri değildir; aynı zamanda toplumsal bir sorumluluktur.
Kamu kurumları, eğitim kurumları ve özel sektör, işitme engelli bireylere yönelik erişilebilirlik adımları atmalıdır.

Gereken Düzenlemeler:

• Kamu spotlarında, toplantılarda ve resmi duyurularda işaret dili çevirmeni bulundurmak.
• Üniversitelerde işaret dili dersi ve farkındalık seminerleri düzenlemek.
• Web sitelerinde altyazı ve görsel destek eklemek.

🌍 Gerçek erişilebilirlik, yalnızca rampalarla değil, iletişimde eşitlikle başlar.

Eğitimciler ve Kurumlar İçin Öneriler

Eğitim sektöründe çalışanlar, işitme engelli öğrencilerle doğrudan iletişim kurdukları için ayrı bir hassasiyet gereklidir.

Kurumlarda Uygulanabilecek Adımlar:

• Personel için temel işaret dili eğitimi verilmesi
• Derslerde veya toplantılarda görsel materyal kullanımı
• Sınavlarda veya değerlendirmelerde erişilebilir yöntemler
• “Sessiz sınıf farkındalık etkinlikleri” ile empati geliştirme

Daha fazlası için:
👉 Eğitim Sektörü Çalışanları İçin İşaret Dili Eğitimi
sayfasında detaylı bilgi bulabilirsiniz.

İletişimde Yapılmaması Gereken Hatalar

❌ Hata	✅ Doğru Yaklaşım
Bağırarak konuşmak	Normal ses tonu kullanmak
Kişiye arkadan seslenmek	Görüş alanına girip dikkatini çekmek
Konuşurken yüzü çevirmek	Yüzü dönük konuşmak
“Boşver, anlatması zor” demek	Alternatif iletişim yolu denemek
Mizah veya alaycı ton kullanmak	Ciddiyet ve saygı göstermek

Kültürel Farkındalık: Sağır Kültürü’nü Tanımak

İşitme engelli bireylerin oluşturduğu Sağır Kültürü, kendi içinde bir kimliktir.
Kendine özgü dil, mizah, toplumsal dayanışma biçimi ve sanat anlayışı vardır.

Bu kültürü anlamak, “yardım etmek” değil; “eşit bir iletişim ortamı yaratmak” anlamına gelir.

💬 “İletişim kurmak, öğretmek değil; anlamaya çalışmaktır.”

Sessizliği Anlamak, İletişimi Yeniden Tanımlamak

İşitme engelli bireylerle iletişim kurmak, aslında insan olmanın özünü hatırlamaktır:
anlamak, sabretmek ve paylaşmak.

Göz teması, empati, beden dili ve işaret diliyle desteklenen iletişim;
yalnızca kelimeleri değil, kalpleri de birbirine yaklaştırır.

🌿 “Bir kelimeyle değil, bir bakışla anlaşmak mümkündür.”